Tiun matenon,
enirinte trajnon, aŭtobuson aŭ metroon, kiu kondukas vin al via laborejo, vi
trovas sur seĝo senpagan ĉiutagan gazeton. Vi malfermas ĝin kaj hazarde
eltrovas la duoblan paĝon, sur kiu kuŝas la horoskopo. Vi legas tion, kion oni
prognozas por la ĝemeloj: "Ĉi tiun semajnon, la suno malheligos vian aman
vivon. Ĉu sen koramiko, ĉu kun koramiko, tiu planedo kunportos al vi bonajn
aferojn. Konsekvence, via intima vivo rekoloriĝos...". Se vi kredas tiujn
vortojn, kaj pensas ke ili reale priskribas vin aŭ tion, kio okazos al vi, vi
spertas la efekton Barnum, alidire la efekton de memvalidigo. Ĝi estas kogna
biaso: erara pensomaniero.
En 1948, la
psikologo Bertram Forer proponis al siaj studantoj personeco-teston. Li poste
donis al ĉiuj tekste la rezultojn de tiu testo.
Jen tiu teksto:
Vi bezonegas esti amata kaj admirata de
aliuloj.
Vi estas kritika al vi mem.
Vi havas treege gravan kapablaron, kiun vi ĝis nun ne uzis memavantaĝe.
Vi ja havas malfortajn aspektojn en via
personeco, sed vi ĝenerale kapablas kompensi ilin.
Via seksema alĝustimo okazigis al vi
problemojn.
Disciplinema kaj memkontrolema
ekster-aspekte, vi timemas kaj malcertemas interne.
Iufoje, vi dubegas ĉu vi bone decidis aŭ
agis.
Vi preferas ian gradon da ŝanĝado kaj
diverseco kaj vi ekmalkontentiĝas, kiam limigoj kaj striktigojn ĉirkaŭas vin.
Vi fieras esti sendependa pensulo kaj
malakceptas aliulajn eldirojn sen taŭga pruvo.
Riveliĝinte al aliuloj, vi taksis vian sinceserecon kiel senprudentan
aferon.
Vi kelkfoje estas afablema, sociema,
ekstravertita, iufoje malafabla, malsociema kaj malekstravertita.
Kelkaj el viaj celadoj inklinas al
malrealigebleco.
Sekureco estas vive unu el viaj
plejgravaj celoj.
Poste la
psikologo petis al ĉiuj studantoj taksi la taŭgecon de tiu personeca evaluado.
0 povis esti la malplejbona taksado kaj 5 la plej bona. La meza rezulto estis
4,26: do, oni povas diri ke la studantoj fidis je la testo. Ili pensis ĝenerale
ke ĝi bone priskribis sian personecon. Post tiu taksado la psikologo klarigis,
ke li donis al ĉiuj la saman tekston, konstruita per kuniĝo de horoskopoj.
Efekto Barnum
okazas, kiam homoj bonege taksas personecan evaluadon, supozeble farita nur por
ili mem, sed fakte kiuj estas tre malprecizaj kaj ĝeneralaj, kaj do validas por
la plejmulto da homoj. Ĝi parte klarigas diversajn aliĝojn al nesciencaj kredoj
kaj praktikoj kiel astrologio, aŭgurado, aŭ aŭra legado. Kial oni ofte pensas
ke tiuj prognozoj kaj taksadoj de nia personeco aŭ estonteco almenaŭ iome
validas? Ĉar ili estas malprecizaj, ĝeneralaj, ambaŭsencaj. En la franca oni
ankaŭ nomas la efekton Barnum: la putan efekton. Ju pli mesaĝo aspektas
malpreciza kaj kava, des pli homoj trovos ĝin profunda kaj konvinka.
Fonto:
Vikipedio en la
angla: Barnum effect. Retatingebla tie:
Nenhum comentário:
Postar um comentário