En la Klas-Ĉambro
Hodiaŭ estas la unua leciono de la
Esperanto-kurso.
En la Klas-Ĉambro estas multaj lernantoj
kaj lernantinoj.
La instruisto alvenas. Li parolas:
- Saluton! Mi estas la instruisto! Mi
nomiĝas Ludoviko!
Kaj la gelernantinoj respondas:
- Saluton! Kiel vi fartas?
- Mi fartas bone, dankon!
La leciono komenciĝas. La instruisto
eksplikas kaj la gelernantoj aŭdas kaj atentas. Nun li skribas sur la verda
tabulo. Li ankaŭ demandas al iu lernanto:
- Ĉu vi parolas en Esperanto?
Kaj la lernanto respondas:
- Pli-malpli! Mi lernas!
La leciono daŭras. La instruisto legas
kaj la gelernantoj ripetas. Sed, subite, la sonorileto sonoras. La leciono
finiĝas. La instruisto devas foriri. Li adiaŭas:
- Ĝis revido! Ĝis la proksima leciono!
Demandaro
1 - Ĉu Hodiaŭ estas
la unua leciono de la Esperanto-kurso?
Jes, hodaiŭ
estas la unua leciono de la Esperanto-kurso.
2 - Kiu alvenas
kaj parolas?
La instruisto
alvenas kaj parolas.
3 - Kiel li nomiĝas?
Li nomiĝas
Ludoviko.
4 - Kia estas la
tabulo?
La tabulo estas
verda.
5 - Kio sonoras?
La sonorileto
sonoras.
Libro: Esperanto
para principiantes.
Aloísio
Sartorato.
***
ge/.
I- Pref.
montranta, ke la priparolata grupo konsistas el ambaŭ seksoj, k pli precize
signanta:
1 paron: la
gedoktoroj P.Z; gratuli la junajn geedzojn; gesinjoroj ; gefianĉoj,
geamantoj, gemastroj; gekolomboj;
2 samgradajn
parencojn el ambaŭ seksoj: gefratoj (ĉiuj fratoj k fratinoj en unu sama
familio); gefiloj, geavoj, geonkloj, genepoj, gekuzoj;
3 personojn de
ambaŭ seksoj: gesinjoroj, gelernantoj, gesamideanoj; (analoge) gelernejo.
gebanado, geedukado. Rim. Ofte en tiu lasta signifo, la pref. estas neuzata
(samideanoj, lernantoj, kursanoj ks), aŭ malpli ĝentila, en la alparolo, ol la
duobla nomado («sinjorinoj k sinjoroj!»).
Il- Suf.
signifanta ĝenerale «tio, kio servas por efektivigi ion» t.e.:
1 instrumento
(objekto aŭ substanco): buterigilo, detruiloj, direktilo, fajlilo, gladilo,
glitilo, haltigilo, iluminilo, klakilo, kolorigilo, kombilo, korktirilo,
kuracilo, ludilo, pendigilo, pezilo, pikilo, riglilo, ruĝigilo, ŝlosilo,
ŝprucigilo, ŝraŭbturnilo, tranĉilo, verŝilo, viŝil ktp; per hakilo ni hakas,
per segilo ni segas, per fosilo ni fosas, per kudrilo ni kudras, per tondilo ni
tondas, per sonorilo ni sonoras, per fajfilo ni fajfas; kavaliro sen armiloj
estas birdo sen flugiloj; lumilo ne lumigas sian bazon;
2 aparato:
pafilo, pesilo, veturilo, komputilo, presilo, televidilo, tajpilo ☞
-ator/, uzaĵo. Rim. 1 Iuj il-vortoj havas malprecizan sencon: manĝilo (telero,
kulero, tranĉilo, forko k.a.), lumilo (torĉo, kandelo, gasbeko, elektra
lampo…), pafilo (karabeno, fusilo, revolvero, pistolo…), militilo (ĉio ajn, kio
servas por militi) ktp. Oni uzu laŭnecese la precizajn terminojn. Rim. 2 Iuj
il-vortoj estas tradicie uzataj nur en la senco 1 (ekz. kudrilo). Kompleksa
instrumento estas alie nomata (ekz. kudromaŝino).
3 parto de
aparato: montrilo, aritmetikilo, memorilo, kombinilo. ☞ organo.
4 formularon aŭ
dokumenton: aliĝilo, abonilo, demandilo, invitilo, legitimilo, identigilo.
5 komputilan
programon: redaktilo, interpretilo, tradukilo.
6 ian ajn
rimedon: komunikilo; la sola ebla solvilo de la problemo; al malvero ne mankas
kovrilo; plendilo; suferilo; terurilo, ktp.
II- Memstare uzata morfemo, montranta
plej simplan, ĝeneralan helpilon aŭ laborilon, por fari ion: ilo el oro taŭgas
por ĉiu laboro; ilo ne devas fariĝi celo; ŝi devis (lerni), se ŝi ne volis, ke
el ŝiaj manoj elfalu ilo de laborenspezado. ☞ aparato,
instrumento, maŝino.
-ist/. Suf.
signifanta:
1 Personon, kiu
profesie, daŭre, prefere aŭ ofte sin okupas pri la afero difinita de la rad.:
dentisto (kuracisto pri dentoj); artisto (homo okupiĝanta pri arto);
ĝardenisto, leteristo, poŝtisto, tranĉilisto, falsisto, kudristino, hejtisto,
servisto, makleristo, maristo, ŝtelisto; komercistaro; pafista societo;
verkisto verkas librojn k skribisto simple transskribas paperojn; li estas
mensogisto k malnoblulo; granda parolisto estas duba faristo.
2 Adepton aŭ
subtenanton de iu teorio, skolo, doktrino; ismano: budhisto, marksisto,
esperantisto, fundamentisto, oportunisto, utopiisto. ➞ -an/. Rim. 1 En
la senco 2, al ĉiu ism-vorto respondas ist-vorto, eĉ kiam ism estas radikfino k
ne suf.: turismo, turisto; monoteismo, monoteisto; ŝovinismo, ŝovinisto. Rim. 2
La suf. ist montras precize la profesiecon kontraste al ant, kiu signifas
fojan, okazan faranton, k al ul, kiu montras iel personiĝon de la agado:
«trompanto» fojfoje trompas, «trompisto» vivas el trompoj, «trompulo» estas
homo esence karakterizebla per trompemo.
Plena Ilustrita
Vortaro de Esperanto
Nenhum comentário:
Postar um comentário