La 16 reguloj de Esperanto / 16 REGRAS DO ESPERANTO.

1 - Nedifinita artikolo ne ekzistas; ekzistas nur difinita artikolo (la).

2 - La substantivoj havas la finiĝon o. Por la formado de la multenombro oni aldonas la finiĝon j. Kazoj ekzistas nur du: nominativo kaj akuzativo; la lasta estas ricevata el la nominativo per la aldono de la finiĝo n. La ceteraj kazoj estas esprimataj per helpo de prepozicioj (la genitivo per de, la dativo per al, la ablativo per per).

3 - La adjektivo finiĝas per a. Kazoj kaj nombroj kiel ĉe la substantivo. La komparativo estas farata per la vorto pli, la superlativo per plej; ĉe la komparativo oni uzas la konjunkcion ol.

4 - La numeraloj fundamentaj (ne estas deklinaciataj) estas: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ, dek, cent, mil. La dekoj kaj centoj estas formataj per simpla kunigo de la numeraloj. Por la signado de numeraloj ordaj oni aldonas la finiĝon de la adjektivoj; por la multoblaj - la sufikson obl, por la nombronaj - on, por la kolektivaj - op, por la disdividaj - la vorton po. Krom tio povas esti uzataj numeraloj substantivaj kaj adverbaj.

5- Pronomoj personaj: mi, vi, li, ŝi, ĝi(pri objekto aŭ besto), si, ni, vi, ili, oni; la pronomoj posedaj estas formataj per la aldono de la finiĝo adjektiva. La deklinacio estas kiel ĉe la substantivoj.

6 - La verbo ne estas ŝanĝata laŭ personoj nek nombroj. Formoj de la verbo: la tempo estanta akceptas la finiĝon -as; la tempo estinta -is; la tempo estonta -os; la modo kondiĉa -us; la modo ordona -u; la modo sendifina -i. Participoj (kun senco adjektiva aŭ adverba): aktiva estanta -ant; aktiva estinta -int; aktiva estonta -ont; pasiva estanta -at; pasiva estinta -it; pasiva estonta -ot. Ĉiuj formoj de la pasivo estas formataj per helpo de responda formo de la verbo 'esti' kaj participo pasiva de la bezonata verbo; la prepozicio ĉe la pasivo estas 'de'.

7- La adverboj finiĝas per e; gradoj de komparado kiel ĉe la adjektivoj.

8 - Ĉiuj prepozicioj postulas la nominativon.

9 - Ĉiu vorto estas legata, kiel ĝi estas skribita.

10 - La akcento estas ĉiam sur la antaŭlasta silabo.

11 - Vortoj kunmetitaj estas formataj per simpla kunigo de la vortoj (la ĉefa vorto staras en la fino); la gramatikaj finiĝoj estas rigardataj ankaŭ kiel memstaraj vortoj.

12 - Ĉe alia nea vorto la vorto ne estas forlasata.

13 - Por montri direkton, la vortoj ricevas la finiĝon de la akuzativo.

14 - Ĉiu prepozicio havas difinitan kaj konstantan signifon; sed se ni devas uzi ian prepozicion kaj la rekta senco ne montras al ni, kian nome prepozicion ni devas preni, tiam ni uzas la prepozicion 'je', kiu memstaran signifon ne havas. Anstataŭ la prepozicio 'je', oni povas ankaŭ uzi la akuzativon sen prepozicio.

15 - La tiel nomataj vortoj fremdaj, t.e. tiuj, kiujn la plimulto de lingvoj prenis el unu fonto, estas uzataj en la lingvo Esperanto sen ŝanĝo, ricevante nur la ortografion de tiu ĉi lingvo; sed ĉe diversaj vortoj de unu radiko estas pli bone uzi senŝanĝe nur la vorton fundamentan kaj la ceterajn formi el tiu ĉi lasta laŭ la reguloj de la lingvo Esperanto.

16 - La fina vokalo de la substantivo kaj de la artikolo povas esti forlasata kaj anstataŭigita de apostrofo.

16 REGRAS DO ESPERANTO

1 O esperanto possui apenas artigo determinado la, que serve para todos os gêneros e números (ou seja, significando o, a, os, as). Não há artigo indeterminado.

2 Toda palavra com mais de uma sílaba que termina em o é um substantivo singular. Já no plural a terminação é em oj (pronuncia-se como oi em português). Além disso, só há dois casos: nominativo e acusativo. Este forma-se pelo acréscimo da desinência n ao nominativo. Já os demais casos formam-se com preposições: o genitivo com de (de), o dativo com al (a), o ablativo com kun (com) ou com outras preposições, segundo o sentido.

3 Os adjetivos acabam em a no singular e aj no plural. Geralmente os adjetivos aparecem na frente dos substantivos, mas esta não é uma regra fixa. Seus casos e números formam-se como nos substantivos. O grau comparativo forma-se, com adjetivo da palavra pli (mais) e o superlativo com a palavra plej (o mais). O que do comparativo traduz-se por ol, e o de do superlativo por el.

4 Os numerais básicos: unu (1), du (2), tri (3), kvar (4), kvin (5), ses (6), sep (7), ok (8), nam (9), dek (10), cent (100), mil (1000). As dezenas e centenas formam-se pela simples reunião dos mencionados numerais. Aos adjetivos numerais cardinais adiciona-se a terminação a do adjetivo, para formar os numerais ordinais; obl para os múltiplos; on para os fraccionários; op para os coletivos. Po antes dos cardinais forma os distributivos.

5 Os pronomes pessoais são: mi (eu), vi (tu), li (ele), ]i (ela), i (ele, ela, para animais ou coisas), si (se, si, reflexivo), ni (nós), vi (você, vós, vocês), ili (eles, elas), oni(se, um). Adicionando-lhes a terminação a do adjetivo formam-se os adjetivos ou pronomes possessivos. Os pronomes declinam-se como substantivos.

6 O verbo é invariável nas pessoas e nos números, ou seja, só existe uma conjugação. No infinitivo, os verbos terminam em i; no presente, os verbos terminam em as; no passado, em is; no futuro, em os; no modo condicional, em us, e no imperativo em u. Para cada verbo existem três particípios ativos: ant o de presente, int o de passado e ont o de futuro. São também três os passivos: at o de presente, it o de passado e ot o de futuro. Já a voz passiva forma-se com o verbo esti (ser) e o particípio passivo do verbo que se conjuga. O de ou o por do ablativo agente traduzem-se por de.

7 Os advérbios derivados de substantivos, adjetivos, verbos, etc., terminam em e e são invariáveis em gênero e número.

8 Todas as preposições regem por si mesmas o nominativo.

9 Todas as palavras são pronunciadas da mesma forma como são escritas.

10 O acento tônico cai sempre sobre a penúltima sílaba.

11 As palavras compostas formam-se pela simples união dos elementos que as formam. Nelas a palavra fundamental aparece sempre no fim. Os afixos e terminações são considerados palavras.

12 Se na frase já há uma palavra negativa elimina-se o adverbio ne (não).

13 A palavra que indica o lugar aonde se vai leva a terminação do acusativo.

14 Cada preposição tem sentido determinado e constante; mas se devemos usar alguma preposição e o sentido não nos indica qual delas devemos empregar, então usamos a reposição JE, que não tem sentido próprio. Em lugar da preposição JE pode-se usar também o acusativo sem preposição.

15 Vocábulos estrangeiros não sofrem alteração ao passar para o esperanto, mas adotam a sua ortografia e as suas terminações. No caso de distintas palavras derivadas de uma mesma raiz, o ideal é usar apenas o vocábulo fundamental e formar os outros a partir do último, conforme as regras do Esperanto.

16 A vogal final do substantivo e artigo podem ser elididas e substituída por apóstrofe.